Awans w Warszawie

Akcja książki Jakuba Bielikowskiego, zatytułowanej Awans, toczy się na przełomie 1889 i 1890 roku w Warszawie – „trzeciej stolicy” carskiego imperium, w którym panuje Aleksander III. Będące pod zaborami polskie miasta i wsie budzą się z paraliżu zaistniałego po upadku Powstania Styczniowego. Andrzej Zaleski, porucznik carskiej policji, przypadkiem trafia na sprawę morderstwa rodziny rejentostwa Wolskich. Ofiary z poderżniętymi gardłami, w progu zabita służąca, skradzione tysiące rubli. To już trzeci taki napad w tym roku… Zaleski rozpoczyna śledztwo.

Andrzej Zaleski nie pochodzi z Warszawy, ale jest znany w mieście – zarówno wśród elit, jak i w kręgach przestępczych. Powszechnie wiadomo, że jest rzetelnym stróżem prawa, że jest nieprzekupny, że w drobiazgowy sposób prowadzi śledztwa. Jednak nasz bohater skrywa coś jeszcze. Kim jest naprawdę: sprzedawczykiem czy cwanym karierowiczem, a może polskim patriotą?

Autor książki, Jakub Bielikowski wychował się na warszawskich Szmulkach. Ukończył Politechnikę Warszawską z tytułem inżyniera chemika, lecz nie zdążył zanurzyć rąk w instalacjach przemysłowych. Wciągnął go wir finansów ery prywatyzacji. Na przełomie wieków mieszkał i pracował w Londynie, Sztokholmie i Atenach. Kilkanaście lat temu osiadł w ulubionej Warszawie, choć próbował jeszcze przeprowadzki do RPA i do Moskwy. Studiował także w Laboratorium Reportażu Uniwersytetu Warszawskiego. Ukończył Warwick Business School w Coventry. Od wielu lat pracuje w sektorze informatycznym – od plaż Sydney, przez kazachskie stepy i pustynie Arabii, aż po hipisowskie San Francisco. Od niedawna prowadzi stronę autorską jakubbielikowski.com.

We wstępie do publikacji Jakub Bielikowski zastrzega:

– Wszyscy bohaterowie książki są fikcyjni, nawet jeśli nazwiska kojarzą się z postaciami historycznymi. Zachowania, wartości, które prezentują, wypowiedzi są wytworem wyobraźni autora – nie mogą być traktowane jako prawda historyczna.

Jednak na zakończenie autor – w części zatytułowanej Podziękowania – podkreśla, że znaczną pomocą służyły mu publikacje autorów piszących o XIX-wiecznej Warszawie i jej mieszkańcach oraz Mama, która stale przypominała mu o burzliwej historii miasta.

To bardzo dobrze świadczy o pisarzu, który poszukuje inspiracji w wielu źródłach, pamięta, skąd je czerpał, a potem sam wymyśla swoich bohaterów.

Awans - okładka/ fot. Roman Soroczyński — Awans – okładka/ fot. Roman Soroczyński

Bohaterowie są fikcyjni, ale mam wrażenie, że atmosfera tamtych lat jest autentyczna. Nie chodzi tu tylko o carski zamordyzm, ale o życie ulicy i różnych środowisk. Na stronach powieści pojawia się gwara warszawska i mazowiecka, są rosyjskojęzyczne wstawki. W Warszawie żyją obok siebie przedstawiciele różnych narodowości, którzy mają wobec siebie rozmaite uprzedzenia, ale też współpracują ze sobą. Wielką zaletą książki jest przypominanie dawnych i obecnych nazw ulic czy obiektów. Można iść z nią po mieście i lokalizować poszczególne miejsca akcji.

W czasie czytania książki podświadomie porównywałem jej bohatera, Andrzeja Zaleskiego, do innej postaci – Jarosława Dąbrowskiego, który dwadzieścia kilka lat wcześniej, również w obcym mundurze, krążył po Warszawie. Zainteresowanych odsyłam do książki „Gen. Jarosław Dąbrowski 1836-1871” Stanisława Strumph Wojtkiewicza.

Wróćmy do naszej książki. Mój kolega, któremu podałem jej tytuł, zapytał, czy to kryminał. I tak, i nie! Owszem, główny wątek dotyczy spraw kryminalnych, ale tło, które opisałem powyżej, pozwala potraktować Awans Jakuba Bielikowskiego jako powieść obyczajowo-kryminalną. Obserwujmy zatem, jak w tamtej rzeczywistości funkcjonuje Polak w mundurze carskiego policjanta. Czy Andrzejowi Zaleskiemu uda się ustalić, kto stoi za napadami, w których giną nie tylko pieniądze? Kto może stać na czele szajki rabusiów – morderców? Jak wysoko trzeba będzie się wspiąć, by dosięgnąć inspiratorów zbrodni? Czy te starania zostaną uwieńczone awansem naszego bohatera?

Mnóstwo pytań, ale warto je sobie zadać i sięgnąć po Awans Jakuba Bielikowskiego, by uzyskać na nie odpowiedź.