Niespokojnych czasów ciąg dalszy

R

Po prezentacji pierwszego tomu trylogii Czas niepokoju Roman Soroczyński przedstawia dwie następne powieści cyklu.

Pierwszy tom trylogii Czas niepokoju przeszedł, jak burza, między latami 1935 a 1937 (zob. https://heroldtargowka.pl/warszawa-w-niespokojnych-czasach/).

Niestety, w 1938 roku sytuacja staje się jeszcze groźniejsza. Gazety nieustannie ostrzegają przed rychłym wybuchem wojny, lecz zajęci swoimi sprawami ludzie nie myślą o zagrożeniu. Nad gwarnymi kawiarniami unosi się beztroski śmiech, a kto tylko może, wyjeżdża z upalnej Warszawy na letnisko. Helena wraz z kuzynem Michałem i aktorem Konradem Wernerem rusza w podróż na Półwysep Helski, by spędzić szalone lato na dansingach i w kasynach.

Autorka trylogii, Jagna Rolska, nie skupia się li tylko na opisach przyjemności związanych z pobytem w tym pięknym regionie. Przedstawia również ówczesną sytuację polityczną:

Półwysep Helski od dawna był kością niezgody pomiędzy Polską a Niemcami. Szczególne wioska rybacka nazywana przez jednych z kaszubskiego Helą i uporczywie poprawiana na Hel przez drugich. (…).

Niezależnie od tego na Helu jest szansa na złapanie świeżego powietrza niesionego przez bryzę, posłuchanie jazzu unoszącego się z dansingów po oświetlonych księżycem plażach – słowem, na poczucie klimatu przedwojennych kurortów leżących nad Bałtykiem. To właśnie tutaj dochodzi do niespodziewanego spotkania, które zaważy na całym życiu Heleny. Jaką cenę będzie musiała zapłacić za chwilę zapomnienia?

Nad rodziną rzemieślników z Solca znów zbierają się czarne chmury, a Poldek wciąż nie potrafi się wyzwolić spod władzy despotycznego ojca. Jakże wydumane na tym tle wydają się być problemy pewnej aktorki, która ma pretensje do żony swojego kochanka, że… ośmieliła się ona umrzeć! Cóż, świat jest pełen dziwactw.

Dzieci fortuny - okładka książki/ fot. Roman Soroczyński
Dzieci fortuny – okładka książki/ fot. Roman Soroczyński

Niezależnie od osobistych problemów bohaterów trylogii, do ich życia w brutalny sposób wkracza II wojna światowa. Poldek otrzymuje powołanie do wojska i walczy pod Mławą. Życie w okupowanej przez Niemców Warszawie z każdym dniem staje się trudniejsze, a podziały między mieszkańcami głębsze. Coraz większa nędza i głód sprowadzają na miasto plagę tyfusu. Helena haruje ponad siły w pogrążonym w chaosie szpitalu żydowskim i szybko się przekonuje, że w nowej rzeczywistości może liczyć wyłącznie na siebie. Na przekór wszystkiemu marzy o Poldku, swojej największej miłości. Malinowscy walczą o utrzymanie warsztatu rękawiczniczego, lecz strach o członków rodziny zaginionych w wojennej zawierusze niemal załamuje despotycznego nestora rodu. Według oceny żydowskiego majstra jego największą wadą było to, że mierzył ludzi swoją miarą. Ale i on w końcu okazuje ludzkie odruchy, co doprowadza Poldka do konstatacji, że…

… ten uparty, znienawidzony despota może nosić w sobie ziarenko człowieczeństwa.

Aktor Konrad Werner z dnia na dzień przestaje być bożyszczem tłumów. Musi się zmierzyć z trudnym zadaniem, które obedrze go z godności i narazi na śmiertelne niebezpieczeństwo. Trafia do pewnego ugrupowania, którego losy do dnia dzisiejszego budzą szereg kontrowersji wśród historyków. I tu znowu, w wypowiedzi jego przełożonego, można znaleźć odniesienie do współczesnych czasów:

Nie ma straszniejszego połączenia niż człowiek inteligentny całym sercem zaangażowany w sprawę, w którą wierzy.

Warszawa zostaje podzielona murem getta. Trwa nieustanna walka o przeżycie, o byt, a jednocześnie o honor. Trwają próby wydostania przynajmniej części mieszkańców getta poza mury. Okazuje się jednak, że wiele osób, które zostały po drugiej stronie, nie miało nie tylko siły, ale i chęci, na opuszczanie go.

Helena zastanowiła się (…) i zrozumiała, na czym polegał największy dramat ludzi skazanych na getto: mury istniały także w ich głowach i sercach.

W trakcie czytania trylogii żyjemy w dwóch „równoległych” czasach: przedwojennym i wojennym oraz współczesnym. Niestety, w wielu sytuacjach można odczuć swoiste déjà vu. Przykład? Proszę bardzo! Stryj Fryderyk mówi do Heleny:

Świat tworzą masy, na ich czele stoją opętani małostkową żądzą władzy mali ludzie, którzy potrafią owymi masami poruszać.

Czyż w dzisiejszych czasach nie widzimy takich sytuacji? A powinniśmy mieć świadomość, że każda nasza decyzja może pociągnąć za sobą lawinę wydarzeń.

Synowie wojny - okładka książki/ fot. Roman Soroczyński
Synowie wojny – okładka książki/ fot. Roman Soroczyński

Nad zbieraniem wspomnień panuje Julia Malinowska, która w ogóle nie pasuje do stereotypu współczesnej młodej osoby. Dlaczego? Ot, choćby dlatego, że nie udzielała się nadmiernie w mediach społecznościowych:

Nie miała potrzeby eksponowania siebie, a wszelkie gorące dyskusje omijała szerokim łukiem. Dobrze przyswoiła słowa ojca, że do jej życia niczego to nie wnosi, a też i nikogo nie przekona do swoich racji.

W wyniku okupacji i bezlitośnie stłumionych powstań tętniące życiem, wielokulturowe miasto, jakim była Warszawa, zamienia się w gruzy. A co z czwórką naszych bohaterów: Heleną, Basią, Poldkiem i Jankiem? Tego nie zdradzę, zachęcając do przeczytania tej fascynującej i jakże pouczającej trylogii, która – pomimo wielu opisanych w niej tragicznych wydarzeń – daje nadzieję i pokazuje, że warto zawalczyć o siebie.

  • Jagna Rolska, trylogia Czas niepokoju: tom II – Dzieci fortuny, tom III – Synowie wojny
  • Redaktor prowadzący: Michał Nalewski
  • Redakcja: Rafał Dębski
  • Korekta: Maciej Korbasiński
  • Projekty okładek: Paweł Panczakiewicz
  • Łamanie: Ewa Wójcik
  • Zdjęcia na okładkach: tom II – © Natasza Fiedotjew / Trevillion Images // tom III – © Stephen Mulcahey / Trevillion Images
  • Wydawca: Prószyński Media Sp. z o.o., Warszawa 2022 – tom II, 2023 – tom III
  • ISBN 978-83-8295-255-1 / 978-83-8295-153-0

    Leave a comment
    Your email address will not be published. Required fields are marked *