Wyjątkowa drużyna

R

Chyba wszyscy słyszeli o Szarych Szeregach. Czy wiedza o harcerkach w obozie koncentracyjnym Ravensbrück jest równie powszechna? Owszem, w niektórych publikacjach wspominano o funkcjonującej tam drużynie pod nazwą „Mury”. Warto tu wymienić choćby opracowane przez Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, Harcerki 1939-1945 (Wydawnictwo PWN, Warszawa 1983), Harcerki 1939-1945. Relacje – Pamiętniki, opracowane i wybrane przez Krystynę Wyczańską z zespołem Współpracownic (Wydawnictwo PWN, Warszawa 1985) czy pracę Mury. Harcerska konspiracyjna drużyna w Ravensbrück pod redakcją Andrzeja Szefera (Śląski Instytut Naukowy, Katowice 1986).

Harcerki 1939-1945 - okładka/ fot. Roman Soroczyński
Harcerki 1939-1945 – okładka/ fot. Roman Soroczyński

Jak widać jednak, są to opracowania naukowe i podejrzewam, że krąg odbiorców nie był taki, na jaki zasługuje fenomen drużyny harcerskiej działającej w obozie koncentracyjnym. Dlatego cieszę się, że Autorka książki Harcerki z Ravensbrück,  Anna Kwiatkowska-Bieda, zajęła się szerzej tym tematem. Słowo „szerzej” ma tu istotne znaczenie. Bowiem pisząc o skautingu, Autorka przypomina, skąd wzięła się idea tego ruchu i przedstawia postać jego twórcy, generała Roberta Baden-Powella. Przedstawia również twórcę polskiego harcerstwa, Andrzeja Małkowskiego, oraz jego żonę, Olgę – autorkę słów refrenu harcerskiego hymnu i założycielkę pierwszej drużyny harcerek. Anna Kwiatkowska-Bieda dotarła również do informacji, kiedy i gdzie powstał pierwszy obóz koncentracyjny dla ludności cywilnej: okazuje się, że oprawcy Hitlera i Stalina nie byli „pionierami” w tym zakresie. Kiedy Autorka prezentuje harcerki osadzone w obozie koncentracyjnym Ravensbrück, wyjaśnia, w jaki sposób obóz powstał, a przede wszystkim opisuje działalność bohaterek przed wybuchem II wojny światowej oraz w czasie wojny.

Harcerki... - okładka/ fot. Roman Soroczyński/ AJ
Harcerki… – okładka/ fot. Roman Soroczyński/ AJ

Anna Kwiatkowska-Bieda – to harcerka, instruktorka, dziennikarka, podróżniczka. Jest autorką programów telewizyjnych i filmów dokumentalnych, wśród których można wymienić Wędrowne ptaki o polskim harcerstwie i Zdarzyło się w Mafekingu o początkach skautingu. Prowadzi również swoją audycję podróżniczą w jednej ze stacji radiowych.

Harcerki z Ravensbrück – to reporterska opowieść o jedynej funkcjonującej w czasie II wojny światowej drużynie harcerskiej w obozie koncentracyjnym. To był fenomen na skalę światową. Drużyna, którą tworzyły więźniarki Ravensbrück – w większości przedwojenne harcerki,  powstała w 1941 r. Jej pomysłodawczynią była Józefa Kantor, która została również drużynową. Odbywały się regularne zbiórki. Harcerki pomagały innym więźniarkom, chorym i „królikom”. Drużyna miała swój sztandar, którym był – znaleziony w czasie sortowania rzeczy nowoprzybyłych do obozu – proporzec 13. warszawskiej drużyny harcerskiej. Drużynę tworzyło 7 zastępów, działały w nich aż do wyzwolenia w sumie 102 osoby. Te, które przeżyły, tworzyły do końca swych dni „drużynę” bardzo bliskich sobie osób, połączonych niewymazywalnymi wspomnieniami.

Istotą, sygnowanej przez Wydawnictwo Bellona, książki nie są li tylko sprawy organizacyjne. Anna Kwiatkowska-Bieda przedstawia obozowe akcje sabotażowe wobec okupanta i przekazywanie na Zachód informacji o obozie. Najważniejszym wątkiem jest jednak codzienna walkę o godność. Bardzo wzruszyła mnie historia doktor Janiny Węgierskiej, która ratowała chore więźniarki w bloku zakaźnym. Niezwykle piękny jest opis Dnia Myśli Braterskiej, zorganizowanego 22 lutego 1944 roku. Autorka przypomina, że święto to zostało ustanowione przez Światowe Stowarzyszenie Przewodniczek i Skautek na pamiątkę dnia urodzin Roberta Baden-Powella i jego żony, Olave. Bardzo ciekawy jest opis nocy sylwestrowej, którą – mimo wszechobecnego terroru – potrafiły zorganizować harcerki, w dodatku z wykorzystaniem strojów narodowych.

Każda strona tej ciekawej książki przynosi niezwykłe historie, na każdej okrutna rzeczywistość obozowa sąsiaduje z pogodą ducha, przyjaźnią i pomocą, z walką o godność. Sądzę, że z zaciekawieniem przeczytają ją nie tylko ludzie, którzy wędrowali po harcerskich szlakach. Bo czymże są nasze obecne problemy (a raczej problemiki) i, niejednokrotnie, nasza niezaradność wobec tego, co przeżywały i jak sobie radziły harcerki z Ravensbrück?

Anna Kwiatkowska-Bieda, Harcerki z Ravensbrück

Redaktor prowadząca: Aleksandra Janiszewska

Redaktor merytoryczna: Anna Richter

Redaktor techniczna: Agnieszka Matusiak

Korekta: Joanna Kłos, Bogusława Jędrasik

Projekt okładki i stron tytułowych: Anna Damasiewicz

Źródła ilustracji: Archiwum Muzeum Harcerstwa w Warszawie

Wydawca: Bellona, 2021

ISBN 978-83-11-15896-2


    Leave a comment
    Your email address will not be published. Required fields are marked *