Jak polski wywiad przygotowywał się do hitlerowskiego ataku? Książkę na ten temat prezentuje Roman Soroczyński.

Od osiemdziesięciu czterech lat pierwszy dzień września kojarzy się z napaścią hitlerowskich Niemiec na Polskę i początkiem drugiej wojny światowej. Czy ten najazd był zaskoczeniem? Jeśli nawet tak, to nie dla wojskowych, a zwłaszcza polskiego wywiadu wojskowego.

Po dojściu, w 1933 roku, nazistów do władzy w Niemczech sąsiedzi tego kraju, a zwłaszcza Polska, wzmogli swoją czujność. Należy pamiętać, że Adolf Hitler i jego partia narodowosocjalistyczna głosili hasła rewizji ładu międzynarodowego ustalonego w Wersalu w 1919 roku i odebranie ziem utraconych przez Drugą Rzeszę. Dlatego polskie wojskowe służby specjalne – Oddział II Sztabu Głównego WP – zintensyfikowały rozpoznanie zagrożeń ze strony Trzeciej Rzeszy i jej przygotowań wojennych.

Praca polskiego wywiadu – zarówno głębokiego (prowadzonego przez Referat „Zachód” Oddziału Drugiego), jak i płytkiego (realizowanego przez ekspozytury terenowe) – została szczegółowo zaprezentowana przez Piotra Kołakowskiego w obszernej monografii W obliczu wojny. Polski wywiad wojskowy na hitlerowskie Niemcy 1933–1939.

Prof. dr hab. Piotr Kołakowski jest wybitnym znawcą problematyki służb specjalnych. Ukończył studia historyczne w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Słupsku, a obecnie kieruje Zakładem Stosunków Międzynarodowych w Instytucie Historii i Politologii tej uczelni (obecnie Akademii Pomorskiej). Od 2014 roku jest profesorem zwyczajnym. Zajmuje się głównie zagadnieniami związanymi z działalnością polskich i obcych służb specjalnych, a także stosunkami politycznymi i wojskowymi w dwudziestoleciu międzywojennym. Specjalizuje się również w badaniach nad historią ziem polskich w czasie II wojny światowej oraz zwalczaniem Polskiego Państwa Podziemnego przez sowiecki aparat bezpieczeństwa. Autor i współautor 16 książek, a także kilkudziesięciu artykułów zamieszczonych w polskich i zagranicznych periodykach naukowych i zbiorach materiałów.

W omawianej publikacji autor przedstawia osiągnięcia i porażki polskich służb oraz ukazuje bohaterów walki wywiadowczej na kierunku niemieckim, takich jak mjr Jerzy Sosnowski czy mjr Jan Henryk Żychoń. Pierwszy z nich stał na czele polskiej siatki szpiegowskiej w Berlinie, a drugi był szefem Ekspozytury Oddziału II w Bydgoszczy i mocno zalazł Niemcom za skórę. Spektakularnymi sukcesami polskiego wywiadu były między innymi złamanie przez polskich kryptologów kodów Enigmy czy błyskotliwa akcja „Wózek”, polegająca na przechwytywaniu i czytaniu niemieckiej korespondencji wojskowej przewożonej tranzytem kolejowym z Prus Wschodnich do Berlina.

Jednak wywiad – to nie tylko spektakularne akcje. To również codzienna, żmudna praca wywiadowców – agentów, analiza raportów, werbowanie nowych agentów, współpraca z innymi służbami (nie tylko polskimi) czy ciągłe szkolenie własnych kadr.

Czasami nie udawało się uniknąć pomyłek, jak choćby zlekceważenia zagrożenia ze strony Związku Sowieckiego czy błędnego oszacowania liczebności niemieckich oddziałów i rodzajów związków taktycznych. A i w samym wywiadzie występowały niedociągnięcia organizacyjne.

Piotr Kołakowski sięgnął do wielu źródeł – zarówno w polskich, jak i w zagranicznych archiwach. Dzięki temu praca jest znakomicie udokumentowana, w dodatku autor zachowuje wielką dozę obiektywizmu. Jestem przekonany, że publikacja znajdzie uznanie nie tylko w oczach osób zainteresowanych tematyką wywiadu czy różnych aspektów II wojny światowej.

• Piotr Kołakowski, W obliczu wojny. Polski wywiad wojskowy na hitlerowskie Niemcy 1933–1939
• Recenzent: prof. dr hab. Tadeusz Dubicki
• Redaktor prowadzący: Bogusław Kubisz
• Redaktor merytoryczny: Artur Podgórski
• Korekta: CALIBRA Sylwia Mosińska
• Skład i łamanie: Plus 2 Witold Kuśmierczyk
• Projekt okładki i stron tytułowych: Krzysztof Stefaniuk
• Wydawca: Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2023
• ISBN 978-83-11-16502-1